Essaouira, niegdyś nosząca nazwę Mogador to wyjątkowy przykład rozbudowanego w XVIII w. na wzór europejski fortu. Liczące obecnie ok. 70.000 mieszkańców miasto było przez wiele stuleci ważnym ośrodkiem handlowym, łączącym północną Afrykę z Europą oraz pozostałą częścią świata. Essaouira znajduje się bowiem na dzikim wybrzeżu Atlantyku, które od zawsze było nawiedzane przez prowadzące koczowniczy tryb życia ludy zamieszkujące Saharę oraz przybyszów od strony oceanu.
Essaouira – historia
Jak głosi legenda, miasto zostało założone już przez handlarzy kartagińskich, którzy potrzebowali punktów wypadowych do swoich wypraw nad Zatokę Gwinejską. W III w. p. n.e. osada została przejęta przez ludy berberyjskie, zamieszkujące po dziś dzień pustynne tereny Północnej Afryki.
Podczas III wojny punickiej (149-146 p.n.e.) władzę nad miastem przejęli Rzymianie, którzy żywo zainteresowani byli rozwojem handlu oraz sukcesywnym powiększaniem swoich prowincji. Już po upadku cesarstwa rzymskiego, tj. w VII w. Essaouira dostała się w ręce arabskie. Ich panowanie zostało jednak przerwane w 1506 r. przez Portugalczyków, których przybycie zbiegło się z silnym rozwojem społeczności żydowskiej. Jak widać, w ciągu wieków miasto przechodziło z rąk do rąk. Każde jednak panowanie odcisnęło trwałe piętno na jego architekturze, sztuce oraz kulturze.
W 1764 roku sułtan Muhammad III żyjący w latach 1710-1790 podjął decyzję o utworzeniu w Essaouira ufortyfikowanej bazy morskiej, która miała zapewnić miastu rozwój handlu przede wszystkim z Europą. W tym celu nakazał francuskiemu architektowi Theodore Cornut przygotowania planów rozbudowy. Mając doświadczenie zarówno jako architekt oraz żołnierz, w ciągu trzech kolejnych lat Cornut stworzył miasto na wzór europejski, otoczone murami obronnymi oraz poprzecinane gęsto usianymi uliczkami. Fortecę broniły hiszpańskie działa, pochodzące z XVII i XVII w., zwrócone lufą w stronę oceanu.
Medyna
Cechą odróżniającą medynę (Medina, arab.: مدينة) w Essaourira, a więc tę część miasta, w której znajdują się bazary, budowle sakralne czy pałace władców, są biegnące prostopadle do siebie ulice i place. W pozostałych miastach północnej Afryki, takich jak Fez czy Marrakesz medyna tworzy gęstą, nieregularną sieć uliczek, przypominających raczej labirynt, w którym dość łatwo się zgubić. Cornut zbudował jedynie część essaouiryjskiej medyny, a więc tą część w której mieściła się siedziba sułtana oraz kasba (Qaṣba, arab.: قصبة), czyli ufortyfikowany zespół obronny. Tutaj znajdują się liczne magazyny, wartownie, koszary dla wojska oraz więzienie. W ciągu kolejnych lat centrum miasta było sukcesywnie rozbudowywane, aż do zachowanych po dziś dzień rozmiarów.
Handel morski
Aby zapewnić oraz kontrolować rozwój handlu morskiego w Essaouira, Muhammad III zamknął południowe wybrzeże dla przybywających z Europy statków. Od tego momentu musiały one przybijać właśnie do tego portu. W ten sposób stał się on głównym ośrodkiem wymiany handlowej pomiędzy Europejczykami a karawanami ciągnącymi licznie nad wybrzeże z Czarnej Afryki. Sprzedawano tutaj m. i. ryby, zboże, przyprawy oraz niewolników przywożonych z głębi afrykańskiego lądu. Niemałą rolę odegrała tu liczna społeczność Żydowska, która przez lata stanowiła większość nad ludnością arabską. Sułtan celowo prowadził politykę sprzyjającą osiedlaniu się Żydów na tych terenach, przyznając im szereg przywilejów ekonomicznych oraz politycznych. Byli oni bowiem doskonałym łącznikiem pomiędzy Czarnym Kontynentem, a Europą. Oprócz handlu zajmowali się także wyrobem wspaniałej biżuterii ze złota, co nie pozostawało bez znaczenia dla sułtańskiego skarbca. Na początku XX w. liczebność społeczności żydowskiej sięgała 17.000, wobec 10.000 mieszkańców społeczności arabskiej. Ta przewaga wynikała stąd, iż Żydzi byli zawsze dobrze traktowani na tych terenach i żyli w zgodzie, pomimo różnic kulturowych i religijnych, które dzielą ich ze światem Islamu. Po dziś dzień w Essaouira można spotkać turystów przybywających tu licznie z Izraela, którzy odwiedzają ziemię zamieszkiwaną niegdyś przez ich przodków. Tu również znajduje się grobowiec rabina Chaim Pinto, żyjącego w latach 1748-1845, który był jednym z najważniejszych duchownych w całym Maroku. Co roku, w rocznicę jego śmierci, tj. 26 Elul 5605 r. wg kalendarza hebrajskiego, Żydzi z całego świata pielgrzymują do Essaouira, aby modlić się nad jego grobem.
Upadek miasta
Powolny upadek miasta rozpoczął się wraz z utworzeniem w 1912 r. protektoratu francuskiego w Maroku oraz wraz ze wzrostem znaczenia na arenie międzynarodowej innych marokańskich portów, takich jak Agadir czy Casablanca. Po kilkudziesięciu latach życia w uśpieniu, Essaouira stała się mekką hippisów, którzy zaczęli tu coraz liczniej przybywać w połowie lat 60-tych ubiegłego stulecia. Bywali tu m. in. Jimi Hendrix, Bob Marley czy Frank Zappa.
Światowe Dziedzictwo UNESCO
Z upływem czasu, ten zakątek Maroka stał się popularnym wśród turystów miejscem godnym zwiedzania. Essaouira stała się jeszcze bardziej znana z chwilą wpisania w 2001 r. historycznej medyny na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Doceniono nie tylko jej walory architektoniczne, ale także bogactwo skarbów kultury, sztuki i rękodzieła, świadczące o tym iż społeczność arabska, żydowska oraz europejska mogły przez wieki żyć w pokoju i harmonii. Do dziś zarówno rząd Maroka, jak i lokalne władze współpracują w dążeniu do utrzymania tego niezwykłego miejsca, dbając o dalszy rozwój całego miasta Essaouira.