Bergamo - panorama miasta

Bergamo, czyli “Miasto na wzgórzu”

Leżące u stóp Alp miasto Bergamo (region Lombardia), graniczy od południa z Niziną Padańską, od zachodu z Jeziorem Como, a od wschodu z Jeziorem Iseo. Liczy ono około 120 tys. mieszkańców i od czasów starożytnych jest ważnym ośrodkiem kulturalnym. Nazwa miasta, zaczerpnięta z dialektu bergamasco należącego do grupy dialektów lombardzkich, oznacza „Miasto na wzgórzu” (berg. Bèrghem).

Przybywając do Bergamo od strony Niziny Padańskiej, można podziwiać widok na Citta’ Alta (stara część miasta, nazywana “Wyższą”), otoczoną wzgórzami oraz murami opasającymi zabytki wtopionymi w ten niezwykły krajobraz. Mury zostały wzniesione w czasach, gdy Bergamo było pomiędzy XV a XVIII w. pod rządami Wenecjan (Serenissima, jak często nazywano Republikę Wenecką). Miały one pełnić przede wszystkim funkcję obronną. Bergamo jest jednym z pięciu miast we Włoszech, obok Padwy, Ferrary, Lukki i Grossetto, których centrum było całkowicie otoczone murami i które przez stulecia zachowały się w praktycznie nienaruszonym stanie.

Bergamo - mury obronne
Mury zostały wzniesione w czasach, gdy Bergamo było pod rządami Wenecjan.

Stara część Bergamo, leżąca na wysokości 365 m n.p.m. charakteryzuje się wąskimi, krętymi uliczkami, które prowadzą do Citta’ Bassa (“Niższa” część miasta). Różnica poziomów pomiędzy jedną, a drugą częścią Bergamo wynosi ok. 80 m. Budynki ciągnące się wzdłuż drogi zostały wybudowane między XIII a XIV w. i pomimo, iż były wielokrotnie przebudowywane, można dostrzec w ich architekturze wyraźne wpływy weneckie.

Największe zabytki miasta znajdują się na Piazza Vecchia (Stary Plac) oraz Piazza del Duomo (Plac Katedralny).

Na samym środku Piazza Vecchia usytuowana jest wspaniała Fontanna Contarini, wykonana z marmuru pochodzącego z pobliskiej wioski Zandobbio.

Bergamo, Piazza Vecchia - Palazzo Nuovo
Bergamo, Piazza Vecchia – Palazzo Nuovo

Na samym środku stoi ośmiokątna misa, otoczona kamiennymi figurami, obrazującymi sfinksy oraz lwy dumnie broniące dostępu do wody. Te pierwsze ułożone są naprzeciwko siebie, a z ich ust wydobywa się cienki strumyczek wody wpadający wprost do leżących u ich stóp mis. Po bokach obu sfinksów znajdują się małe kolumny, oplecione przez wijące się węże. Kamienne lwy natomiast, symbol Wenecji, przypominają czasy, gdy Bergamo znajdowało się pod protektoratem Serenissimy.

W południowo-wschodniej części Piazza Vecchia znajduje się Palazzo della Ragione. Został on wybudowany pod koniec XII wieku, pomiędzy 1183 a 1198 r. jako pałac miejski.

Bergamo, Piazza Vecchia Palazzo della Ragione i Fontanna Contarini
Bergamo, Piazza Vecchia Palazzo della Ragione i Fontanna Contarini

Pierwsze wzmianki o jego istnieniu pochodzą właśnie z tego okresu, stąd uważa się iż jest to jedna z najstarszych we Włoszech tego typu budowli użyteczności publicznej. Budowla reprezentuje styl gotyku weneckiego i podobnie jak pałace wznoszone w czasach średniowiecza, charakteryzuje się otwartą pierwszą kondygnacją, poprzecinaną ostrymi łukami oraz kolumnami, które unoszą pozostałe piętra. Wewnątrz loggi znajduje się niewielki plac, który oddziela Piazza Vecchia, a więc symbol władzy świeckiej, od Piazza del Duomo, który z kolei stanowi symbol władzy religijnej. Zewnętrzne ściany Palazzo są raczej skromne, ozdobione głównie ornamentami roślinnymi.

Z pierwszej kondygnacji można dostać się na wyższą wchodząc po schodach prowadzących do sal, w których gromadziły się władze miejskie. W sali głównej znajdują się ogromne okna. Z okna umieszczonego centralnie można dostać się na niewielki balkon, z którego rozciąga się wspaniały widok na Piazza Vecchia. Z tego też miejsca rządzący ogłaszali swoje decyzje zgromadzonym na placu mieszkańcom Bergamo.

Pałac przez cały okres swojego istnienia pełnił funkcję centrum życia politycznego, również w czasach panowania Wenecjan, którzy nadali mu do dziś obowiązującą nazwę Palazzo della Ragione. W jego murach miały siedzibę urzędujące władze miejskie. W 1513 r. budowla została częściowo strawiona przez pożar, jednakże została natychmiast odbudowana wg projektu przygotowanego przez włoskiego architekta Pietro Isabello (1484 – 1549). W kolejnych stuleciach Palazzo nadal pełniło swoje funkcje publiczne.

Na przeciwległej ścianie Piazza Vecchia znajduje się Palazzo Nuovo, będący obecnie siedzibą Biblioteki Angelo Mai (Civica Biblioteca Angelo Mai). Jego budowa rozpoczęła się na początku XVI w., w oparciu o projekt Vincenzo Scamozzi (1548-1616), natomiast zakończyła się ostatecznie dopiero w 1958 r., kiedy na frontowej ścianie budynku umieszczono ostatnie elementy dekoracyjne. Mowa tutaj o sześciu statuach umieszczonych nad drugim, piątym i ósmym oknem, znajdujących się na drugiej kondygnacji. Marmurowa fasada budynku, pochodząca z 1928 r. to dzieło Ernesto Pirovano (1866-1934), który czerpał inspiracje z projektów przygotowanych przez Vincenzo Scamozzi. Są tutaj wyraźnie wyodrębnione dwa style. Pierwsze piętro to otwarta loggia, charakteryzująca się wysokimi łukami, oddzielającymi ściany budynku od graniczącego z nim placem.

Druga kondygnacja ozdobiona została zakończonymi łukiem oknami, otoczonymi w dolnej ich części elegancką balustradą. Elementem spajającym zarówno loggię, jak i znajdujące się wyżej okna są kolumny doryckie, które tworzą harmonijną całość. Wewnątrz budynku znajduje się obszerne atrium, reprezentujące styl neoklasycystyczny, z którego można dostać się do poszczególnych pomieszczeń biblioteki.

Wieża Miejska (Torre Civica), pochodząca z przełomu XI i XII wieku, znajduje się po tej samej stronie Piazza Vecchia co Palazzo della Ragione.

Bergamo, Piazza Vecchia - Torre Civica (Wieża miejska)
Bergamo, Piazza Vecchia – Torre Civica (Wieża miejska)

Z jej szczytu rozciąga się wspaniały widok na panoramę miasta. Początkowo wieża została wzniesiona jako siedziba rodu Suardi, którzy należeli do procesarskiej frakcji Gibelinów, walczącej ze stronnictwem Gwelfów, którzy to z kolei byli w ówczesnej Italii zwolennikami władzy papieskiej. Budynek powstał w czasach, gdy co zamożniejsze rodziny mieszkające w Bergamo wznosiły wieże, mające świadczyć o ich bogactwie oraz potędze. Im wyższa wieża, tym ród zdobywał większe uznanie i szacunek. Z tego też względu Bergamo bywa niekiedy nazywane „Miastem Stu Wież”. Wieża początkowo liczyła 38 m wysokości, jednakże w ciągu kolejnych stuleci była sukcesywnie przebudowywana. W wyniku tych prac, osiągnęła ostatecznie wysokość 52 m. W okresie panowania Wenecjan, wieża służyła jako więzienie. W ciągu kolejnych stuleci wieża została przejęta przez władze miasta, które zadecydowały, iż w jej wnętrzu należy zawiesić dzwony. Te, oprócz wybijania godzin, służyły do zwoływania mieszkańców na plac, w związku z ważnymi dla Bergamo wydarzeniami. Największy dzwon, ważący ok. 5,5 tony został poświęcony w 1656 r. Od tego czasu bił codziennie wieczorem, aby przypomnieć o tym, iż wszystkie cztery bramy miasta są zamykane o godz. 22.00. Zwyczaj ten przetrwał, choć w nieco zmienionej formie, do dziś. Dzwon rozbrzmiewa, gdy zbiera się Rada Miasta, podczas procesji Bożego Ciała oraz w dniu 25 sierpnia, kiedy obchodzony jest dzień patrona Bergamo – Św. Aleksandra. Wieża bywa nazywana również Campanone (wł. campana – dzwon), ze względu właśnie na wiszący na niej dzwon, który nota bene jest największym w całej Lombardii.

Niejako po drugiej stronie Palazzo della Ragione, znajduje się Piazza del Duomo. Stoi na nim Katedra wspomnianego wcześniej Św. Aleksandra, która dosłownie boczną ścianą jest przyklejona do Palazzo.

Bergamo, Piazza Duomo - Katedra Św. Aleksandra
Bergamo, Piazza Duomo – Katedra Św. Aleksandra

Dokładna historia powstania tego zabytku nie jest znana, ze względu na brak źródeł pisanych odnoszących się do jej budowy. Podczas prac renowacyjnych, odkryto w 2004 r. pozostałości świadczące o tym, iż początki Katedry mogą sięgać nawet czasów schyłku imperium rzymskiego. Wydaje się, iż już w V w. było to miejsce kultu, w którym znajdował się kościół Św. Wincentego. Istniejąca do dziś Katedra powstała na ruinach poprzedniej świątyni. Dekretem wydanym przez biskupa Giovanniego Barozzi (?-1466), rozpoczęto jej budowę w połowie XV wieku. Projekt powierzono pochodzącemu z Florencji architektowi Antonio di Pietro Averlino, zwanemu Filarete (ok.1400-1469). Katedra zbudowana jest na planie krzyża łacińskiego, posiada jedną nawę oraz kopułę w kształcie ośmiokąta. W krypcie pod prezbiterium znajduje się miejsce pochówku biskupów Bergamo. Charakterystycznym elementem budynku jest bogato zdobiona fasada, która powstała dopiero w II poł. XIX wieku. Naprzeciwko głównego wejścia do Katedry znajduje się pochodzące z XIV wieku Baptysterium. Wybudowane zostało przez włoskiego rzeźbiarza Giovanni da Campione (ok.1320-1375) na planie ośmiokąta, początkowo jako chrzcielnica dla pobliskiej Bazyliki Santa Maria Maggiore. Znajdowała się ona najprawdopodobniej w głębi głównej nawy Bazyliki. W 1660 r. chrzcielnica została rozmontowana, by stanąć ostatecznie w obecnym miejscu, wewnątrz Baptysterium reprezentującym styl neogotycki.

W bezpośrednim sąsiedztwie Katedry, na Piazza del Duomo znajduje się również Bazylika Santa Maria Maggiore.

Bergamo, Piazza Duomo - Bazylika Santa Maria Maggiore
Bergamo, Piazza Duomo – Bazylika Santa Maria Maggiore

Została ona wzniesiona na planie krzyża greckiego w połowie XII wieku, jako podziękowanie Matce Bożej za uratowanie miasta przed dżumą, która nawiedziła w owym czasie północną część Włoch. Surowa fasada Bazyliki reprezentująca styl romański stanowi kontrast dla bogatego, barokowego wnętrza.

Ciekawym elementem budowli jest brak głównego wejścia. Wynika to z faktu, iż niegdyś Bazylika tworzyła integralną część z pałacem biskupów. Brak również fasady. Do wnętrza prowadzą cztery wejścia, które są jednak wejściami bocznymi. Od strony północnej, a więc bezpośrednio przy Piazza del Duomo znajduje się Portal Czerwonych Lwów. Lwy stanowią podporę dla dwóch kolumn, stanowiących część portyku zaprojektowanego przez Giovanniego da Campione. Nad nim umieszczona została otwarta loggia, w której znajdują się figury św. Barnaby oraz św. Wincentego, a pomiędzy nimi rzeźba przedstawiająca św. Aleksandra. Powyżej z kolei stoi Matka Boża z Dzieciątkiem, otoczona świętymi. Od strony południowej zaś, przy Piazza Rosate znajdziemy nieco mniejszy Portal Białych Lwów. Dwa rzędy kolumn, podtrzymywanych przez lwy oraz postaci kobiety oraz mężczyzny zwieńczone są niewielkim portykiem. Na jego szczycie znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca Chrystusa oraz 12 apostołów.