Fragment murów twierdzy Masada

Masada – symbol heroicznej walki aż do końca

Masada to starożytna forteca wybudowana na liczącym ok. 400 metrów wysokości płaskowyżu, wznoszącym się ponad Morze Martwe. Odkrycie ruin twierdzy, otoczonej ciągnącą się aż po horyzont pustynią, było jednym z najbardziej emocjonujących wydarzeń w świecie archeologii.

Swe funkcje obronne Masada pełniła już pod koniec II w. p.n.e., lecz to za czasów Heroda Wielkiego, łac. Herodes Magnus, (73/72- 4 r. p.n.e.), króla Judei twierdza stała się jednym z najważniejszych punktów militarnych. Forteca została otoczona murami, których wysokość sięga ok. 5 – 6,5 m. W jej obrębie wybudowano doskonale zorganizowane miasto, zdolne zaopatrzyć mieszkańców w wodę i żywność oraz obronić je przed atakami wrogich wojsk. Należy pamiętać, iż Masada położona jest w wyjątkowo niegościnnym miejscu – z jednej strony Morze Martwe, z drugiej ciągnące się kilometrami spalone słońcem pustynne tereny. Herod oprócz olbrzymiego arsenału, murów oraz wież strażniczych, wybudował spichlerze do przechowywania żywności,sieć wodnokanalizacyjną oraz zbiorniki zbierające bezcenną wodę. Dzięki genialnym rozwiązaniom architektonicznym, miasto było w stanie przetrwać nie tylko w czasach pokoju, ale także bronić się przed oblężeniem, ciągnącym się niekiedy przez całe tygodnie. Aby zobrazować wielkość ówczesnych inżynierów, warto wymienić chociażby otwarte dla mieszkańców termy z podgrzewaną wodą, magazyny których ściany sięgały 20-30 m długości oraz liczne cysterny zbierające deszczówkę. Przykładowo 12 takich cystern umieszczonych na północno-wschodnim zboczu góry było w stanie przyjąć średnio 3.500 m3 wody. Ponadto wybudowano pałace, będące siedzibą ówczesnych władców, bogato zdobione malowidłami oraz umieszczonymi na podłodze mozaikami. We wschodniej części murów otaczających Masadę znajdują się pozostałości po synagodze, uważanej za jedną z najstarszych na świecie. Choć dawne bogactwo obróciło się w ruinę, do dziś zachwyca geniusz i kunszt starożytnych budowniczych.

Kolejka linowa prowadząca na szczyt płaskowyżu. Bardziej wytrwali mogą dostać się tam wąską ścieżką. Wędrówka wymaga dobrej kondycji w palącym słońcu pustyni
Kolejka linowa prowadząca na szczyt płaskowyżu. Bardziej wytrwali mogą dostać się tam wąską ścieżką. Wędrówka wymaga dobrej kondycji w palącym słońcu pustyni

Masada, oprócz wspaniałego zabytku jest również symbolem walki patriotycznej o niepodległość ojczyzny. Na kartach jej historii zapisały się tragiczne w skutkach wydarzenia, które owiały bohaterską chwałą walkę jej mieszkańców. Upadek Masady opisał w swym dziele zatytułowanym “Wojna żydowska” pochodzący z Jerozolimy historyk Józef Flaviusz (łac. Iosephus Flavius, 37-ok.94). Począwszy od roku 66, całą Judeę objęły powstania żydowskie, które wybuchły przeciwko panującym wówczas Rzymianom. Trwające do roku 73 walki zakończyły się klęską Żydów i doprowadziły do niemal całkowitego wyniszczenia kraju. Jednym z miejsc, w których toczyły się krwawe działania wojenne była właśnie Masada. Oblężona przez rzymskiego generała Flaviusza Silva (48-81?), twierdza była, po upadku Jerozolimy, ostatnim broniącym się bastionem. Początkowo Rzymianie otoczyli walczącą ludność kordonem wałów i umocnień, co miało w efekcie doprowadzić do jej śmierci głodowej. Żydzi mieli zgromadzone w swych magazynach duże ilości wody oraz jedzenia, co pierwotnie dawało im sporą przewagę. Jednakże oblężenie Masady przeciągało się. ponieważ Rzymianie nie chcieli odstąpić od zdobycia tak ważnej strategicznie twierdzy. Wobec oporu Żydów, Flaviusz Silva zarządził budowę ramp, które miały służyć do skruszenia murów broniącego się miasta. Zapasy żywności i wody zgromadzone przez żydowską ludność powoli kurczyły się. Mieszkańcy Masady znaleźli się w niezwykle trudnym położeniu. Otoczeni przez legiony rzymskie, liczące kilka tysiące doskonale uzbrojonych i wyszkolonych żołnierzy, nie mieli praktycznie żadnych szans na przeżycie.W noc poprzedzającą ostateczne uderzenie, mające na celu zdobycie fortecy, Eleazar ben Jair (?-73) będący przywódcą Żydów, zachęcił swych poddanych do popełnienia samobójstwa. Był to wyraz desperacji, ale też wielkiej dumy i odwagi w obliczu nieuchronnej klęski, gdyż Żydzi nie chcieli oddać się pod panowanie znienawidzonych Rzymian. Zgodnie z przekazem Józefa Flaviusza, mężczyźni mieli zabić swoje żony i potomstwo, następnie wybrać spośród siebie dziesięciu, którzy jeden po drugim odbierali sobie życie. Nad ranem, gdy Rzymianie triumfalnie przekroczyli mury miasta, ich oczom ukazał się straszny widok. Nikt już nie czekał na przybycie zwycięskich wojsk, gdyż ulice Masady pokryte były setkami ciał. Żydzi celowo pozostawili resztki nietkniętych zapasów jedzenia, aby Rzymianie mieli świadomość iż broniące się miasto nie zostało wzięte głodem. Z zapisów historycznych wynika, iż spośród tysiąca mieszkańców Masady, przeżyły jedynie dwie kobiety oraz pięcioro dzieci ukrytych w kanale wydrążonym w skale, w którym zbierała się woda z opadów deszczu.

Zachowane fragmenty zabudowań w twierdzy Masada. W tle widok na Morze Martwe
Zachowane fragmenty zabudowań w twierdzy Masada. W tle widok na Morze Martwe

Pomiędzy 73 a 111 rokiem, Masada stała się miejscem, w którym stacjonowały wojska rzymskie. Na przestrzeni kolejnych stuleci, twierdza była świadkiem kolejnego powstania żydowskiego (walki toczono w latach 132-135) oraz miejscem zasiedlenia jej przez bizantyjskich mnichów. To po ich egzystencji pozostały do dziś ruiny niewielkiej kapliczki, będącej świadectwem chrześcijaństwa na tych terenach. Prawdopodobnie w wyniku najazdu perskiego, mnisi byli zmuszeni uchodzić z Masady. Od VII w. miejsce to nie było zamieszkałe aż po dziś dzień.

Obecnie Masada jest chętnie odwiedzanym miejscem przez turystów. Na szczyt płaskowyżu można dostać się kolejką linową lub wydrążoną w skale, prowadzącą na górę ścieżką. Wspinając się w upalnym słońcu możemy sobie jedynie wyobrazić jak wielki trud włożono w budowę tego niezwykłego miasta. Do dziś Masada jest owiana narosłymi przez stulecia legendami i tajemnicami. Jako symbol walki o niepodległość jest też szczególnym miejscem dla Żydów.